Τι είμαστε και τι δεν είμαστε;
Κάθε φορά που συναντώ κάποιον Έλληνα ή όταν βρίσκομαι στην Ελλάδα – ακόμη και στην Άνδρο – αναπόφευκτα έρχεται η στιγμή που ξεκινούν οι αφορισμοί για το ποιοι δεν είμαστε. «Δεν είμαι σκλάβος», «δεν είμαι υπηρέτης κανενός», «δεν είμαι ελέφαντας», «δεν είμαι μαύρος». Το ρεσιτάλ ξεκινά με το αρνητικό «δεν», για να κορυφωθεί με το θρυλικό ερώτημα: «Ξέρεις ποιος είμαι εγώ;». Και εκεί οι πιο τολμηροί ξεκινούν τον αυτολιβανισμό: «Εγώ που το ένα, εγώ που το άλλο, εγώ που έχω θυσιαστεί, ο πατέρας μου, ο παππούς μου, η πεθερά μου, τα παιδιά μου». Και το αποκορύφωμα; «Εμείς οι Έλληνες, που όταν οι άλλοι ζούσαν στα δέντρα, εμείς χτίζαμε Παρθενώνες». Ναι, Παρθενώνες!
Ακούω, καταλαβαίνω, γελάω – αλλά δεν μένω βουβός. Απαντώ. Προτιμώ να μιλήσω για το παρόν και το μέλλον, για άλλες χώρες που προχωρούν μπροστά ενώ εμείς «καρκινοβατούμε» και βαυκαλιζόμαστε με τις δάφνες του παρελθόντος. Οι αντιδράσεις ποικίλες, συχνά εκρηκτικές.
Κάποια στιγμή η κουβέντα καταλήγει στο καυτό θέμα της υγείας. Το σύστημα καταρρέει, το δημόσιο απαξιώνεται. Και τότε έρχεται πάλι το «δεν»: «Δεν είμαστε Ουγκάντα». «Η Ψωροκώσταινα δεν είναι Ελβετία». Λες και το πρόβλημα είναι οι υλικές αδυναμίες και όχι αυτό που λέμε «νοοτροπία». Και όταν μιλάμε για νοοτροπία, ας είμαστε ειλικρινείς: το ελληνικό δαιμόνιο είναι πιο γρήγορο στο να βρίσκει δικαιολογίες παρά λύσεις. Η τεμπελιά δεν είναι μόνο φυσική. Είναι και διανοητική. Πόσες φορές ακούμε το «δεν γίνεται», πριν καν προσπαθήσουμε;
Σε αυτό το σημείο, δεν αντιστάθηκα στον πειρασμό να αφηγηθώ την πρόσφατη εμπειρία μου σε νοσοκομείο της Ελβετίας. Ένα παλιό νοσοκομείο, ανακαινισμένο χάρη στους κατοίκους. Εκεί, η υποδοχή άμεση, η εξυπηρέτηση ανθρώπινη, η οργάνωση υποδειγματική. Νοσηλευτές και γιατροί με επαγγελματισμό, ευγένεια και προθυμία. Το φαγητό, διατροφικά ισορροπημένο. Οι χώροι καθαροί, το προσωπικό ευγενικό. Όλα λειτουργούν χωρίς περιττές πολυτέλειες, αλλά με σεβασμό.
Και τότε σκέφτομαι: Δεν είναι τα κράτη, είναι οι άνθρωποι τους. Οι Ελβετοί δεν βρήκαν τίποτα έτοιμο. Έχτισαν τις τράπεζες, δεν τις βρήκαν. Έφτιαξαν την ευημερία τους. Εμείς; Οι πανέξυπνοι Έλληνες, πρωταθλητές στα αυτογκόλ. Από την αρχαιότητα, με διαφωνίες, εμφύλιους, μέχρι σήμερα που «καρκινοβατούμε» και ονειρευόμαστε τους Παρθενώνες. Ακόμη και στο χρυσό αιώνα του Περικλέους, διαφωνούσαμε για το ποιος είναι Έλληνας, ποιος είναι βάρβαρος.
Και ας το παραδεχτούμε: το εύκολο είναι να παραπονιόμαστε. Να λέμε «δεν γίνεται» αντί να προσπαθούμε. Να μιλάμε για την ψωροκώσταινα, αλλά να μη σηκώνουμε ούτε το δάχτυλό μας για να αλλάξουμε κάτι. Η αδράνεια έχει γίνει τρόπος ζωής. Για κάθε πρωτοβουλία, δέκα δικαιολογίες. Για κάθε προσπάθεια, είκοσι «δεν».
Άραγε ο από μηχανής θεός θα μας σώσει πάλι; Ή μήπως ήρθε η ώρα να σταματήσουμε το «δεν» και να ξεκινήσουμε το «είμαστε»;
Να είσαστε καλά και να περνάτε καλά
Γιώργος Δ. Καλλιβρούσης