Η μακρά πορεία των παιδιών προς τα δικαιώματα στην υγεία
Για αιώνες αόρατα, τα παιδιά διεκδίκησαν σιγά-σιγά τη θέση τους στο προσκήνιο. Σήμερα, η φωνή τους στην υγειονομική φροντίδα είναι πιο σημαντική από ποτέ.
Υπήρξε μια εποχή –και όχι τόσο μακρινή όσο νομίζουμε– που τα παιδιά δεν είχαν δικαιώματα. Δεν είχαν λόγο. Ήταν μικροί ενήλικες σε αναμονή, που έπρεπε να «σπάσουν για να φτιάξουν». Η βία, η σιωπή και η πειθαρχία θεωρούνταν αναγκαία για να διαμορφώσουν χαρακτήρα. Στο στόμα των μεγάλων κυριαρχούσαν φράσεις όπως «όπου δεν πίπτει λόγος πίπτει ράβδος» ή «όποιος λυπάται το ραβδί, μισεί το παιδί του». Η παιδική ηλικία ήταν μια περίοδος αυστηρής καθοδήγησης, όχι φροντίδας.
Όμως κάτι άρχισε να αλλάζει. Ο Τζον Λοκ, στα τέλη του 17ου αιώνα, έριξε τη σπίθα: χαρακτήρισε το παιδί ως «λευκή κόλλα», ανοιχτή στη μάθηση και στην αγάπη. Μετά ήρθε ο Ρουσσώ, που μίλησε για το παιδί ως αθώο και υπό διαμόρφωση πλάσμα, όχι ως εκ φύσεως αμαρτωλό. Ήταν οι πρώτες λέξεις σε ένα νέο λεξιλόγιο ανθρωπιάς.
Η πραγματική επανάσταση, όμως, ήρθε όταν οι κοινωνίες αποφάσισαν ότι τα παιδιά δεν είναι εργατικά χέρια αλλά ανεκτίμητα μέλη της. Η υποχρεωτική εκπαίδευση, η απαγόρευση της παιδικής εργασίας, οι νόμοι για την υγειονομική προστασία έβαλαν τέλος στη σκληρότητα. Και στο πεδίο της υγείας, η πρόοδος υπήρξε ραγδαία: η παστερίωση, τα εμβόλια, τα αντιβιοτικά και η επιστημονική προσέγγιση της παιδιατρικής έσωσαν γενιές.
Σιγά-σιγά, τα παιδιά απέκτησαν όχι μόνο φροντίδα, αλλά και υπόσταση: το δικαίωμα να έχουν δικαιώματα. Το 1924 γράφτηκε η πρώτη Διακήρυξη για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Το 1989, ο ΟΗΕ καθιέρωσε ένα διεθνές νομικό πλαίσιο που αναγνώρισε την αξία και την αξιοπρέπεια κάθε παιδιού στον κόσμο.
Σήμερα, στα νοσοκομεία, οι μικροί ασθενείς δεν είναι πια μόνο «περιστατικά». Έχουν το δικό τους κρεβάτι, το δικό τους χώρο, τους δικούς τους χρόνους. Έχουν μαζί τους τη μητέρα, το σχολείο, το παιχνίδι. Αλλά το πιο σημαντικό: διεκδικούν το δικαίωμα να συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων για την υγεία τους.
Και κάπου εδώ ξεκινά η νέα πρόκληση. Ζούμε στην εποχή της αυτονομίας, όπου το «σώμα μου, η επιλογή μου» είναι βασική αρχή. Όμως, τι συμβαίνει όταν το άτομο είναι παιδί; Μπορεί να καταλάβει, να επιλέξει, να πει «όχι»; Και πόσο τον ακούμε πραγματικά;
Οι αποφάσεις για την υγεία των παιδιών εξακολουθούν να βασίζονται, συχνά, σε κριτήρια ενηλίκων. Η παιδική φωνή, αν και παρούσα, μένει χαμηλόφωνη. Η κοινωνία έχει κάνει μεγάλα βήματα, αλλά όχι το άλμα.
Αν θέλουμε πραγματικά να τιμήσουμε την πρόοδο που κάναμε, πρέπει να ακούσουμε το παιδί — όχι μόνο όταν πονάει, αλλά και όταν σκέφτεται. Γιατί το μέλλον της ιατρικής φροντίδας δεν είναι μόνο πιο σύγχρονο. Είναι και πιο ανθρώπινο. Και το παιδί έχει θέση στο τραπέζι της απόφασης.
Υπερασπίσου το παιδί
Γιατί αν γλυτώσει το παιδί
Υπάρχει ελπίδα!
Να είσαστε καλά, να προσέχετε τα παιδιά και να περνάτε καλά με την αγάπη και τη συντροφιά των παιδιών σας.
Γιώργος Δ. Καλλιβρούσης