Η Ελλάδα και η Ισπανία είναι χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ. Θα περίμενε κανείς, λοιπόν, ότι οι δύο χώρες θα είχαν κοινά συμφέροντα και μια σταθερή στρατηγική συνεργασία, ιδίως απέναντι σε προκλήσεις που αφορούν την ευρωπαϊκή ασφάλεια και τη διεθνή νομιμότητα. Παρ’ όλα αυτά, η στάση της Ισπανίας σε ζητήματα που αφορούν τις ελληνοτουρκικές σχέσεις έχει συχνά προκαλέσει απογοήτευση στην Αθήνα. Όχι μόνο λόγω αδράνειας, αλλά κυρίως λόγω συγκεκριμένων ενεργειών που μοιάζουν να εξυπηρετούν περισσότερο τα τουρκικά συμφέροντα.
- Αμυντική συνεργασία Ισπανίας – Τουρκίας: μια σχέση που ενοχλεί
Η Ισπανία έχει επιλέξει να προχωρήσει σε στρατηγική αμυντική συνεργασία με την Τουρκία. Πιο συγκεκριμένα, συμμετείχε στην ανάπτυξη και παράδοση του τουρκικού αεροπλανοφόρου TCG Anadolu, το οποίο βασίζεται στο ισπανικό σχέδιο Juan Carlos I. Δεν πρόκειται για απλή πώληση εξοπλισμού – είναι μετάγγιση τεχνογνωσίας σε μια χώρα που ενισχύει τη ναυτική της ισχύ σε μια ιδιαίτερα τεταμένη περιοχή όπως η Ανατολική Μεσόγειος.
Για την Ελλάδα, που αντιμετωπίζει διαρκείς παραβιάσεις και ρητορικές απειλές από την Τουρκία, είναι δύσκολο να κατανοήσει πώς μια σύμμαχη χώρα όπως η Ισπανία ενισχύει τόσο ουσιαστικά τον βασικό περιφερειακό ανταγωνιστή της. Αντί να συμβάλει στην αποκλιμάκωση, η Ισπανία ενισχύει στρατιωτικά μια χώρα που θέτει υπό αμφισβήτηση τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα. - Η διπλωματική στάση: «ίσες αποστάσεις» που δεν είναι ουδέτερες
Σε κρίσιμες περιόδους, όπως κατά τη διάρκεια των τουρκικών γεωτρήσεων στην κυπριακή ΑΟΖ ή των εντάσεων στον Έβρο και το Αιγαίο, η Ισπανία επιλέγει σταθερά μια γραμμή ήπιας ουδετερότητας – πολλές φορές μάλιστα λειτουργεί ανασχετικά σε ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες για την επιβολή κυρώσεων στην Άγκυρα.
Αυτή η τακτική «ισορροπίας» δεν είναι χωρίς πολιτικό κόστος. Όταν η Ε.Ε. προσπαθεί να στείλει σαφές μήνυμα υπέρ της διεθνούς νομιμότητας, η Ισπανία συχνά υιοθετεί τον ρόλο του διαμεσολαβητή ή του επιφυλακτικού παρατηρητή. Έτσι όμως, αντί να υπηρετεί την ενότητα, ενισχύει την ασάφεια. - Οικονομικά συμφέροντα που καθορίζουν πολιτικές επιλογές
Η Τουρκία αποτελεί σημαντική οικονομική αγορά για την Ισπανία, ιδιαίτερα στον τραπεζικό τομέα. Η ισπανική τράπεζα BBVA διατηρεί ισχυρή παρουσία στην Τουρκία μέσω της Garanti Bank, επένδυση ύψους δισεκατομμυρίων ευρώ. Η Ισπανία έχει, επομένως, άμεσο οικονομικό συμφέρον να διατηρήσει καλές σχέσεις με την τουρκική κυβέρνηση.
Αυτή η οικονομική εξάρτηση μεταφράζεται σε πολιτική επιείκεια. Είναι χαρακτηριστικό ότι, ακόμη και όταν χώρες όπως η Γαλλία ή η Αυστρία ασκούν πίεση στην Άγκυρα, η Ισπανία σπανίως συμμετέχει ενεργά σε τέτοιες πρωτοβουλίες. Ουσιαστικά, η οικονομική σταθερότητα προηγείται της γεωπολιτικής αλληλεγγύης. - Έλλειψη ενεργής στήριξης προς την Ελλάδα
Δεν πρόκειται μόνο για επιλογές στήριξης προς την Τουρκία. Είναι και η απουσία ενεργής στήριξης προς την Ελλάδα που ενισχύει το αίσθημα αποξένωσης. Ενώ άλλες χώρες (όπως η Γαλλία, που υπέγραψε αμυντικό σύμφωνο με την Ελλάδα) ενίσχυσαν διμερείς στρατηγικούς δεσμούς, η Ισπανία κράτησε αποστάσεις, περιοριζόμενη σε γενικόλογες δηλώσεις περί διαλόγου.
Αν και η Ισπανία δεν έχει άμεση εμπλοκή σε ελληνοτουρκικές διαφορές, το γεγονός ότι αποφεύγει κάθε κίνηση που θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως έμπρακτη στήριξη της Ελλάδας, ενισχύει την εντύπωση ότι η Μαδρίτη λειτουργεί περισσότερο ως σύμμαχος της Άγκυρας, παρά της Αθήνας. - Η διάκριση ανάμεσα σε κυβερνήσεις και λαούς
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι παραπάνω παρατηρήσεις αφορούν καθαρά τη στάση των ισπανικών κυβερνήσεων και του διπλωματικού τους σχεδιασμού. Δεν πρέπει – και δεν επιτρέπεται – να συγχέονται με τις σχέσεις ανάμεσα στους λαούς.
Οι Έλληνες και οι Ισπανοί μοιράζονται κοινές πολιτισμικές ρίζες, μεσογειακή κουλτούρα, φιλοξενία, κοινωνική ζεστασιά και σεβασμό στην ιστορία των άλλων. Οι ανθρώπινες σχέσεις, οι ανταλλαγές, ο τουρισμός και οι φιλίες που αναπτύσσονται μεταξύ πολιτών των δύο χωρών δεν επηρεάζονται – ούτε πρέπει να επηρεάζονται – από τις επιλογές εξωτερικής πολιτικής.
Η πολιτική μπορεί να αλλάζει με κυβερνήσεις. Η φιλία των λαών όμως, έχει πολύ βαθύτερα θεμέλια.
Η Ισπανία επιλέγει μια εξωτερική πολιτική που σε πολλές περιπτώσεις εξυπηρετεί τα δικά της οικονομικά και γεωπολιτικά συμφέροντα, ακόμη κι αν αυτό σημαίνει ψυχρή στάση απέναντι στην Ελλάδα. Οι εξοπλιστικές συμφωνίες με την Τουρκία, η πολιτική ίσων αποστάσεων και η προτεραιότητα στα οικονομικά κίνητρα, δημιουργούν εύλογη καχυποψία.
Η Ελλάδα δεν ζητά προνομιακή μεταχείριση. Ζητά όμως να αναγνωρίζεται η απειλή που αντιμετωπίζει και να λαμβάνει την ανάλογη αλληλεγγύη. Η φιλία, άλλωστε, φαίνεται στα δύσκολα.
Με αυτό το πνεύμα εύχομαι να είσαστε καλά και να περνάτε καλά, χωρίς ν ακυρώσετε τυχόν προγραμματισμένο ταξίδι για την Ισπανία.
Γιώργος Δ. Καλλιβρούσης