Το ακούμε, το διαβάζουμε, το ζούμε. Σύμφωνα με καταγγελία… Ο καταγγέλλων επιθυμεί να τηρηθεί η ανωνυμία του… Τα στοιχεία του είναι στη διάθεση… Κάποιος είπε… Κάποιος άκουσε…
Πόση αξία μπορεί να έχει ένα δημοσίευμα, μια καταγγελία, όταν δεν έχουν ονοματεπώνυμο ή χρησιμοποιούν ψευδώνυμο;
Κατά τη γνώμη μου η ανωνυμία από μόνη της απαξιώνει, ακυρώνει την ίδια την καταγγελία, το ίδιο το δημοσίευμα, το ίδιο το γεγονός, ακόμα κι αν είναι υπαρκτό.
Δεν χάνουμε τίποτα, όμως, να το αναλύσουμε λίγο.
Στα χρόνια που ζούμε, της υπερπληροφόρησης, της ψηφιακής επικοινωνίας και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, η ανωνυμία αποτελεί ένα μηχανισμό προστασίας, ελευθερίας έκφρασης και ιδιωτικότητας. Σε θεωρητικό επίπεδο, παρέχει πεδίο για έκφραση χωρίς φόβο κοινωνικού ή άλλου στιγματισμού ή αντίδρασης ή αποκλεισμού.
Ωστόσο, όταν η ανωνυμία αποσυνδέεται από την υπευθυνότητα, μετατρέπεται σε «όπλο» και όχι σε «εργαλείο» ελευθερίας. Οι αρνητικές της όψεις γίνονται ολοένα και πιο εμφανείς, τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.
Κυρίως, στον ψηφιακό δημόσιο λόγο, η ανωνυμία συχνά λειτουργεί ως ασπίδα προστασίας πίσω από την οποία κρύβονται ο ρατσισμός, ο μισογυνισμός, η ψευδής είδηση και βέβαια η συκοφαντία.
Ο ανώνυμος χρήστης, δεν νιώθει ηθική δέσμευση, και κατά συνέπεια εκφράζεται χωρίς αυτοσυγκράτηση ή σεβασμό, κυριαρχεί η ευκολία της προσβολής και όχι ο διάλογος.
Με τον ίδιο τρόπο και στην πολιτική ζωή, η ανωνυμία επιτρέπει την κυκλοφορία ψευδών ειδήσεων και την υπονόμευση θεσμών. Ειδικά σε περιόδους κρίσεων, οι ανώνυμες φωνές συχνά σπέρνουν τον πανικό, ενισχύουν θεωρίες συνωμοσίας και αποδυναμώνουν την εμπιστοσύνη των πολιτών στις δημοκρατικές διαδικασίες.
Είναι απαραίτητη μια διευκρίνιση, καθώς δεν είναι όλα άσπρο μαύρο. Πρέπει να γίνει διαχωρισμός ανάμεσα στην προστατευτική ανωνυμία, που επιτρέπει τη δικαιολογημένη έκφραση σε καταπιεσμένες φωνές, και στην καταχρηστική ανωνυμία, που χρησιμοποιείται ως μέσο για κοινωνική διάβρωση.
Ποιο είναι το αντίδοτο; Πάντα η γνώση. Περιλαμβάνει την ενίσχυση της ψηφιακής παιδείας, τη δημιουργία μηχανισμών επαλήθευσης και την καλλιέργεια ενός πολιτισμένου διαλόγου.
Κάθε πολίτης, ακόμα κι όταν επιλέγει να είναι ανώνυμος, πρέπει να εκπαιδευτεί στο να αντιλαμβάνεται τις ευθύνες του. Τον αντίκτυπο των ενεργειών του. Η τεχνολογία πρέπει να συνοδεύεται από ηθική συνείδηση.
Η πρόκληση για την κοινωνία είναι να ανακτήσει και να εδραιώσει τη θετική και ηθική διάστασή της, να έχει ταυτότητα με ονοματεπώνυμο. Με ονοματεπώνυμο, όχι με αλγόριθμο…
Γιάννης Βαθυάς