Σε λίγες ημέρες συμπληρώνεται ένας χρόνος από τη συγκινητική τελετή των αποκαλυπτηρίων του αγάλματος της Γυναίκας του Ναυτικού, ενός έργου που κοσμεί πλέον το νησί μας και τιμά διαχρονικά τη συμβολή των γυναικών αυτών στην κοινωνία και την οικογένεια. Με την ευκαιρία αυτής της επετείου, μοιράζομαι ξανά τον λόγο που εκφώνησα κατά την περσινή συναυλία στο Ανοιχτό Θέατρο Άνδρου που είχε διοργανώσει ο Πανανδριακός Σύλλογος Ναυτικών, ως γυναίκα ναυτικού και ως ελάχιστο φόρο τιμής σε όλες τις γυναίκες που στάθηκαν με αξιοπρέπεια και δύναμη δίπλα στους ανθρώπους της θάλασσας.
Θα ήθελα, με την ευκαιρία αυτή, να εκφράσω για ακόμη μία φορά τις θερμές μου ευχαριστίες στις αδελφές Καρασταμάτη, που ήταν οι γενναιόδωρες χορηγοί του έργου στον γλύπτη Παπασάικα, ο οποίος με ευαισθησία και έμπνευση αποτύπωσε το μεγαλείο της γυναικείας μορφής, στον Δήμο Άνδρου και το Δήμαρχο, Θ. Σουσούδη, για την υποστήριξη και τη φιλοξενία του έργου σε έναν τόσο εμβληματικό χώρο· και βεβαίως στον Σύλλογο Ναυτικών, για την οργάνωση της υπέροχης συναυλίας το ίδιο βράδυ με αποκλειστικά τραγούδια για τη θάλασσα και τους ναυτικούς.
21Ιουνίου 2024
«Αρχικά, θα ήθελα να εκφράσω κι εγώ ένα μεγάλο ευχαριστώ, εκ μέρους όλων των γυναικών των ναυτικών διαχρονικά, σε όλους εσάς που δημιουργήσατε αυτό το όμορφο άγαλμα για εμάς. Ένα άγαλμα που αποτελεί την ύψιστη μορφή αναγνώρισης.
Αναγνώριση, γιατί όμως;
Αναγνώριση, γιατί όλες μας μεγαλώσαμε σε αυτό το νησί με ιστορίες της θάλασσας. Ιστορίες σχεδόν μαγικές, σαν παραμύθια, άλλοτε ευχάριστες και άλλοτε δυσάρεστες, για επικά ταξίδια, ναυάγια και ηρωικές αναμετρήσεις με τα κύματα. Για «λιμένας πρωτοϊδωμένους… σεντέφια και κοράλλια», όπως γράφει ο Καβάφης. Ήταν, λοιπόν, σχεδόν γραφτό μας να αγαπήσουμε αυτούς τους ήρωες των παραμυθιών και να γίνουμε οι γυναίκες των ναυτικών.
Αναγνώριση για αυτή τη γυναίκα που η απουσία του άντρα της τη σημαδεύει για χρόνια.
Πώς ορίζεται, όμως, αυτή η απουσία;
Απλά, να ζεις με κάποιον που είναι απών. Να κουβαλάς σιωπηρά το βάρος της μοναξιάς, κρύβοντας καλά τα συναισθήματά σου από τους άλλους. Να υποκρίνεσαι ότι όλα είναι καλά, ενώ μέσα σου υποφέρεις. Να μετουσιώνεσαι σε μια γυναίκα δυνατή, ανθεκτική, λίγο σκληρή. Να χρειάζεται να καταπνίξεις τις αδυναμίες και τις ευαισθησίες σου για να αντέξεις.
Τι; Τη ζωή την ίδια. Το μεγάλωμα των παιδιών, τη διαχείριση των οικονομικών, την αντιμετώπιση ασθενειών, δικών σου, των παιδιών σου ή των μελών της οικογένειας… ολομόναχη.
Να λυσσομανάει ο βοριάς και να αγναντεύεις το πέλαγος, ταξιδιώτισσα κι εσύ, με το νου σε πελάγη μακρινά, εκεί όπου κάποιοι θαλασσομάχοι κονταροχτυπιούνται σαν θηρία με το κύμα.
Να απαρνιέσαι ρόλους πιο εύκολους, της τρυφερής, της λίγο αδύναμης, της… γατούλας συζύγου, γιατί εσύ δεν έχεις αυτήν την πολυτέλεια. Και γιατί αν δεν είσαι δυνατή, θα συμπαρασύρεις και εκείνον που ξαφνικά δεν θα είναι πια απών.
Τον άντρα που γυρίζει και που κι εκείνος, στην απουσία του, μαχόταν να επιβιώσει από τον κίνδυνο που κρύβει το άγνωστο.
Τον απόντα που τις πρώτες μέρες του γυρισμού μοιάζει με πληγωμένο πολεμιστή. Η σκληρή ζωή της θάλασσας τον ανάγκασε να ζήσει με γνώμονα τη λογική του παραλόγου.
Και εσύ δεν θα ξεστομίσεις ποτέ τις δυσκολίες που συνάντησες στην απουσία του, γιατί «Από το πέλαγος δεν γυρίζουν μνημεία, αήττητοι στόλοι, ισχυροί άνθρωποι-θεοί, αλλά πατέρες και σύζυγοι εύθραυστοι».
Μέχρι που, σιγά σιγά, θα γίνει και πάλι ο σύντροφος, το στήριγμά σου, ο πατέρας των παιδιών σου. Και τότε μόνο παραδίδεις τα κλειδιά για πόρτες που άνοιξες ολομόναχη, μέχρι να έρθει πάλι η ώρα να φύγει και να σου τα δώσει πίσω.
Και ξανά, να ζεις την ένταση του μπάρκου με τα δάκρυα, τα παιδιά να τρέχουν ξοπίσω του, να τον παρακαλούν είτε να μείνει είτε να τα πάρει μαζί του. Εικόνες που όλοι τις κουβαλούμε μέσα μας.
Όλα αυτά, και τόσα άλλα ακόμη, δεν είναι αρκετά άραγε για αυτήν την αναγνώριση;
Για αυτήν την απουσία, που, εκτός από τη δική μας ζωή και των παιδιών μας, σημάδεψε ολόκληρη την κοινωνία του νησιού μας.
Όμως, το τραύμα αυτής της κοινωνίας έγινε θαύμα και δημιουργία. Και αυτό αντικατοπτρίζεται σε όλο το υπέροχο νησί μας.
Μία ευχή για τους ναυτικούς μας:
Σε γαλήνιες θάλασσες να αρμενίζετε πάντα.»
Αθηνά Παπαδοπούλου-Τσατσομοίρου