Η Άνδρος, γνωστή για την ηρεμία και τον πολιτισμό της, σπάνια προσελκύει τη δημοσιότητα. Όμως, κάποια γεγονότα την έφεραν στο επίκεντρο — άλλοτε με αρνητικό, άλλοτε με θετικό πρόσημο.
Μερικά χρόνια πριν, η εικόνα του νησιού αμαυρώθηκε από ένα σοβαρό οικολογικό έγκλημα: η ανεξέλεγκτη απόρριψη απορριμμάτων σε παράνομη χωματερή προκάλεσε τη διάβρωση του εδάφους, με αποτέλεσμα την κατάρρευση και βύθιση τμήματος της στεριάς στη θάλασσα. Το γεγονός συγκλόνισε την κοινή γνώμη και εξέθεσε διεθνώς όχι μόνο την Άνδρο αλλά και τον ελληνικό τουρισμό.
Κι όμως, μέσα σε λίγα χρόνια, η εικόνα αυτή άλλαξε ριζικά. Το 2019, το ΚΕΦΙΜ (Κέντρο Φιλελεύθερων Μελετών) κατέταξε τον Δήμο Άνδρου, με δήμαρχο τότε πάλι τον σημερινό, Θεοδόση Σουσούδη, στους δέκα πρώτους της χώρας για τη διαφάνεια και την ορθή διαχείριση πόρων — μια σημαντική αναγνώριση των προσπαθειών για ανασύνταξη.
Το καλοκαίρι του 2023, ένα τραγικό τροχαίο έφερε και πάλι αρνητικά σχόλια. Όμως φέτος, η κατάσταση είναι διαφορετική: η Άνδρος απολαμβάνει θετική προβολή από ΜΜΕ, που την παρουσιάζουν ως έναν φιλόξενο, καθαρό και όμορφο προορισμό. Αυτή η αλλαγή δεν είναι τυχαία. Ο Δήμος εγκαταλείπει σταδιακά την εσωστρέφεια και επενδύει στη δυναμική εξωστρέφεια — με πολιτιστικές δράσεις, αθλητικές εκδηλώσεις και ενίσχυση της τοπικής περηφάνειας.
Ο καταλύτης όμως είναι ο εθελοντισμός. Μαθητές, πολίτες, ακόμη και ομάδες δασοπυροσβεστών συμμετείχαν σε καθαρισμούς παραλιών, δίνοντας το μήνυμα ότι η φροντίδα του τόπου ξεκινά από τους ίδιους τους κατοίκους. Δεν πρόκειται απλώς για μια συμβολική πράξη, αλλά για ουσιαστική κοινωνική κινητοποίηση.
Μέσα από την προσωπική μου ενασχόληση με την ιστορία της ιατρικής στην Άνδρο —στο πλαίσιο της συγγραφής του νέου μου βιβλίου, που καταγράφει την πορεία της Ιατρικής και των γιατρών του νησιού από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα— έπεσα πάνω σε μια σχεδόν λησμονημένη, αλλά συγκλονιστική σελίδα της τοπικής ιστορίας: την επιδημία τυφοειδούς πυρετού του 1935. Τότε, λόγω επιμόλυνσης του δικτύου ύδρευσης, καταγράφηκαν 130 κρούσματα και 8 θάνατοι σε διάστημα μόλις τριών μηνών.
Το κράτος στάθηκε ανήμπορο να προσφέρει ουσιαστική βοήθεια. Όμως οι ίδιοι οι κάτοικοι —γιατροί, πρόσκοποι, υγειονομικοί, ακόμα και ναυτικοί— πήραν την κατάσταση στα χέρια τους. Ενεργοποιήθηκαν άμεσα: ξεκίνησε μαζική εμβολιαστική εκστρατεία, ενώ η ναυτιλιακή κοινότητα της Άνδρου —που τότε διαχειριζόταν το 22% του ελληνικού εμπορικού στόλου— συγκέντρωσε πόρους και χρηματοδότησε σε μεγάλο ποσοστό τα έργα αποκατάστασης του δικτύου.
Ήταν μια ιστορική στιγμή, μοναδική για την Ελλάδα του Μεσοπολέμου: μια τοπική κοινωνία που λύνει ολοκληρωτικά ένα κρίσιμο πρόβλημα δημόσιας υγείας χωρίς κρατική παρέμβαση — με μόνο όπλο την αλληλεγγύη και την ιδιωτική πρωτοβουλία.
Το μήνυμα είναι διαχρονικό:ο εθελοντισμός δεν είναι ένα «χόμπι». ούτε ένας ρόλος «βοηθητικός». Είναι κινητήριος δύναμη. Και όταν η κρατική μέριμνα απουσιάζει ή αργεί, η ενεργή συμμετοχή της κοινωνίας μπορεί να κάνει τη διαφορά.
Η Άνδρος μάς δείχνει ότι τα προβλήματα δεν λύνονται μόνο με νόμους και κονδύλια. Λύνονται όταν υπάρχει κοινό αίσθημα ευθύνης. Όταν οι άνθρωποι νοιάζονται και συνεργάζονται. Και όταν η ιδιωτική πρωτοβουλία λειτουργεί όχι ως υποκατάστατο, αλλά ως έκφραση συλλογικής ευφυΐας και ωριμότητας.
Να είσαστε όλοι καλά και να περνάτε καλά, αναλογιζόμενοι και τους άλλους, ώστε να περνάμε όλοι καλύτερα
Γιώργος Δ. Καλλιβρούσης