Παρακολούθησα και τις δύο ημέρες του συνεδρίου που οργάνωσε η Εταιρεία Ανδρίων Επιστημόνων με την αιγίδα του Δήμου Άνδρου, με θέμα Βιώσιμη ανάπτυξη τουρισμού στην Άνδρο. Άκουσα πολλά ενδιαφέροντα πράγματα. Εισηγήσεις με ουσία, απόψεις με ευαισθησία και αληθινό ενδιαφέρον για τον τόπο. Η οργάνωση ήταν προσεγμένη και το πνεύμα των συμμετεχόντων ζωντανό και δημιουργικό.
Παρόλα αυτά, δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητη η περιορισμένη συμμετοχή του κοινού, ένα στοιχείο που, αν και δεν μειώνει την αξία της διοργάνωσης, μάς υπενθυμίζει πως χρειάζεται περισσότερη ενεργή παρουσία, περισσότερη εμπλοκή. Τέτοιες πρωτοβουλίες αξίζουν ευρύτερη ανταπόκριση, γιατί αποτελούν ζωντανό χώρο συνάντησης, σκέψης και έμπνευσης για όλους. Ίσως αρκετοί προτίμησαν να το παρακολουθήσουν διαδικτυακά.
Ξεχώρισα, σε έμπνευση, τα παρακάτω λόγια από ομιλητή, τα οποία αποτέλεσαν τον πρόλογο της ομιλίας του, που θύμισε σε όλους μας πως η σχέση με τον τόπο δεν είναι απλώς θέμα γεωγραφίας, αλλά ουσίας και ταυτότητας. «Η Άνδρος προσφέρει εμπειρίες για να ζήσεις και έμπνευση για να δημιουργήσεις. Ένας τόπος αναδεικνύεται πραγματικά μόνο όταν συνδέεται με τους ανθρώπους του».
Η ανάπτυξη, όταν περιορίζεται σε δείκτες και στρατηγικά σχέδια, χάνει τον πυρήνα της, παύει να αφορά τη ζωή. Μόνο όταν αποκτά ανθρώπινη διάσταση, όταν γίνεται συμμετοχή, φροντίδα, αλληλεπίδραση αποκτά νόημα και διάρκεια. Ο τουρισμός, η οικονομία, κάθε μορφή προόδου, αν αντιμετωπιστούν ως απλή κατανάλωση, οδηγούν στη φθορά και την ομοιομορφία. Όταν όμως γίνουν πολιτισμική συνάντηση, μεταμορφώνονται σε δημιουργική δύναμη. Ένας τόπος δεν χρειάζεται να υποδυθεί κάτι άλλο, αρκεί να θυμηθεί τι ήδη είναι.
Η αυθεντικότητα είναι το πολυτιμότερο κεφάλαιο κάθε κοινότητας. Κρύβεται στις σχέσεις, στα επαγγέλματα, στην καθημερινότητα, στα ίχνη της μνήμης. Δεν είναι κάτι να πουληθεί, είναι κάτι να προστατευθεί. Η βιωσιμότητα δεν είναι σύνθημα, είναι στάση ζωής. Είναι ο τρόπος με τον οποίο ζούμε, παράγουμε, φιλοξενούμε, δημιουργούμε. Να σέβεσαι τα όρια του τόπου, να προστατεύεις τους φυσικούς του πόρους, να διατηρείς τη μνήμη του ζωντανή. Η παράδοση δεν είναι νοσταλγία, είναι πηγή ανανέωσης, όταν αντιμετωπίζεται με επίγνωση και αγάπη.
Ο τόπος δεν σώζεται ή αλλοιώνεται από μόνος του. Είναι οι άνθρωποι που τον φροντίζουν, που του δίνουν πρόσωπο, που τον μετατρέπουν σε κοινό βίωμα. Εκείνοι που εργάζονται, δημιουργούν, επιστρέφουν, προσφέρουν, συνθέτουν τη ζωντανή του ταυτότητα. Η αληθινή ανάπτυξη δεν μετριέται σε αριθμούς, αλλά σε σχέσεις. Στην ικανότητα ενός τόπου να εμπνέει, να διδάσκει, να καλεί τον άνθρωπο σε συμμετοχή.
Δεν χρειάζεται να γεμίσουμε τον κόσμο μόνο με περισσότερα έργα. Χρειάζεται να γεμίσουμε τη ζωή με νόημα. Να ζούμε το τοπίο, όχι να το φωτογραφίζουμε. Να μοιραζόμαστε τη φιλοξενία, όχι να την αγοράζουμε. Να δημιουργούμε μέσα από το βίωμα, όχι να το καταναλώνουμε. Ο τόπος είναι καθρέφτης του εαυτού μας. Μας καλεί να δούμε ποιοι είμαστε, πώς σχετιζόμαστε, τι αφήνουμε πίσω μας. Μας θυμίζει ότι η ανάπτυξη δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά αφορμή να ξαναδούμε τη ζωή με μέτρο και ευγνωμοσύνη.
Κάθε τόπος, όταν τον ζεις με αλήθεια, σου διδάσκει την ουσία, ότι ανήκουμε εκεί όπου συνδημιουργούμε.
Γιάννης Βαθυάς