Συμμετείχα σε μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση, στην οποία αναπτύχθηκαν ποικίλες σκέψεις για τούτα τα χρόνια στα οποία ζούμε, με αιχμή την εξέλιξη της τεχνολογίας. Στην εποχή της απόλυτης ταχύτητας, της διασύνδεσης και της ευκολίας. Μια εποχή όπου με το πάτημα ενός κουμπιού μπορούμε να πληρώσουμε τους λογαριασμούς μας, να εργαστούμε, να σπουδάσουμε, να γνωρίσουμε ανθρώπους, ακόμη και να ερωτευτούμε. Όλα γύρω μας μετατρέπονται σε ψηφιακή εμπειρία, από τις πιο απλές καθημερινές ανάγκες μέχρι τις πιο ουσιαστικές ανθρώπινες σχέσεις.
Είμαι υπέρμαχος της τεχνολογικής εξέλιξης. Θεωρώ πως η πρόοδος αυτή είναι καρπός του ανθρώπινου πνεύματος, της δημιουργικότητας και της ανάγκης μας να βελτιώνουμε τη ζωή μας. Χάρη στην τεχνολογία μπορούμε να έχουμε πρόσβαση στη γνώση, στην ενημέρωση, στην ιατρική περίθαλψη, σε υπηρεσίες που άλλοτε απαιτούσαν ατελείωτες ουρές και ταλαιπωρία. Δεν είναι μικρό πράγμα να μπορείς να κλείνεις ραντεβού στο γιατρό, να κάνεις τις φορολογικές σου δηλώσεις ή να στέλνεις ένα έγγραφο με ένα απλό κλικ.
Όμως, πίσω από αυτήν την άνεση κρύβεται και ένας κίνδυνος, η σταδιακή αποξένωση του ανθρώπου από τον άνθρωπο. Η τεχνολογία, ενώ μας φέρνει κοντά με έναν τρόπο, ταυτόχρονα μας απομακρύνει με έναν άλλον. Μπορούμε να μιλάμε με κάποιον στην άλλη άκρη του κόσμου, αλλά συχνά αδυνατούμε να κοιτάξουμε τον διπλανό μας στα μάτια. Οι ανθρώπινες επαφές αντικαθίστανται από οθόνες, τα συναισθήματα από εικονίδια, οι φωνές από ειδοποιήσεις.
Πού θα φτάσουμε αν συνεχίσουμε έτσι; Θα γίνουν ηλεκτρονικές και οι οικογένειές μας; Θα αντικατασταθούν οι σχέσεις από έξυπνες εφαρμογές που θα μας υπενθυμίζουν πότε να πούμε σ’ αγαπώ; Θα γίνονται οι έρωτές μας με εικονικά φιλιά και τα τραπέζια μας με εικονικά φαγητά; Φανταστείτε μια κοινωνία όπου οι άνθρωποι δεν συναντιούνται, δεν αγκαλιάζονται, δεν μοιράζονται πραγματικό χρόνο. Όπου το οικογενειακό τραπέζι είναι μια βιντεοκλήση και η αγκαλιά ένα ψηφιακό εικονίδιο.
Η τεχνολογία έχει τη δύναμη να κάνει τη ζωή πιο εύκολη, αλλά όχι απαραίτητα πιο ανθρώπινη. Ο υπολογιστής μπορεί να αναγνωρίσει το πρόσωπό μου, αλλά δεν μπορεί να καταλάβει τη θλίψη στα μάτια μου. Μια εφαρμογή μπορεί να απαντήσει στις ερωτήσεις μου, αλλά δεν μπορεί να μου προσφέρει κατανόηση ή στοργή. Η φωνή της μητέρας, το βλέμμα ενός φίλου, η αφή ενός αγαπημένου δεν αντικαθίστανται. Είναι τα στοιχεία που συγκροτούν την ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης.
Δεν λέω πως πρέπει να γυρίσουμε πίσω, να αρνηθούμε τα ηλεκτρονικά μέσα ή να ζήσουμε χωρίς τεχνολογία. Αντίθετα, χρειάζεται να μάθουμε να ζούμε με αυτήν, υπό την προυπόθεση ότι την ελέγχουμε και δεν μας ελέγχει, ότι τη χρησιμοποιούμε ως εργαλείο και όχι ως υποκατάστατο της πραγματικότητας. Να μην ξεχνάμε ότι πίσω από κάθε οθόνη υπάρχει ένας άνθρωπος με ανάγκες, συναισθήματα και φωνή.
Ας σκεφτούμε τις υπηρεσίες, για παράδειγμα. Ναι, είναι υπέροχο να μπορούμε να εξυπηρετούμαστε γρήγορα και χωρίς γραφειοκρατία, όμως χάνεται κάτι σημαντικό, η ανθρώπινη επαφή. Η κουβέντα με τον υπάλληλο, το χαμόγελο, η ευγένεια, η ανθρώπινη παρουσία. Αυτά είναι στοιχεία που δεν μπορούν να αποθηκευτούν σε δεδομένα. Και όταν λείπουν, τότε η κοινωνία γίνεται πιο απρόσωπη, πιο ψυχρή, πιο μηχανική.
Ο στόχος, λοιπόν, δεν είναι να σταματήσει η ψηφιακή εξέλιξη, αλλά να εξελιχθούμε παράλληλα ως άνθρωποι. Να μάθουμε να διατηρούμε την ανθρωπιά μας μέσα στο ψηφιακό σύμπαν. Να χρησιμοποιούμε την τεχνολογία για να επικοινωνούμε, όχι για να απομονωνόμαστε. Για να εξυπηρετούμαστε καλύτερα, όχι για να ξεχνούμε πως είμαστε κοινωνικά όντα.
Αν κάποτε φτάσουμε στο σημείο να τρώμε ή να φιλιόμαστε ηλεκτρονικά, τότε θα έχουμε χάσει κάτι πολύτιμο, τη ζωντανή εμπειρία. Κι αυτή δεν μεταφέρεται με καλώδια ούτε μεταφράζεται σε δεδομένα. Είναι κάτι που απαιτεί σώμα, ψυχή, παρουσία. Όσο κι αν προοδεύσει η τεχνολογία, δεν πρέπει να ξεχάσουμε πως το πιο προηγμένο σύστημα που υπάρχει είναι η ανθρώπινη καρδιά.
Γιατί στο τέλος, όσο ηλεκτρονικά κι αν γίνουν όλα γύρω μας, ο κόσμος μας δεν θα πάψει να έχει ανάγκη από ανθρώπους αληθινούς, παρόντες, ζεστούς.
Γιάννης Βαθυάς