Το ημερολόγιο γράφει σήμερα Παγκόσμια Ημέρα Ανδρών. Για να είμαι ειλικρινής, ποτέ δεν κατάλαβα αυτές τις διάφορες παγκόσμιες ημέρες που διαδέχονται η μία την άλλη. Μεταφέρουν κάτι το τεχνητό, σαν να χρειάζεται να ορίσουμε συγκεκριμένες ημερομηνίες για να θυμηθούμε ό,τι θα έπρεπε να θυμόμαστε διαρκώς, τον σεβασμό, την ισότητα, τη συμπόνοια, τον άνθρωπο.

Δεν μπορώ να αγνοήσω, ωστόσο, ότι λειτουργούν, έστω ανεπίσημα, ως μικροί φάροι υπενθύμισης. Είναι και μια ευκαιρία να σκεφτώ κάτι πιο ευρύ, τι σημαίνει τελικά να είσαι άνδρας στη σύγχρονη εποχή. Και, πάνω απ’ όλα, τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος που προσπαθεί να κατανοήσει τον κόσμο και τον ρόλο του μέσα σε αυτόν.

Για αιώνες, η ανδρική ταυτότητα συντηρήθηκε μέσα από ένα σύνολο κοινωνικών προσδοκιών. Ο άνδρας ως στήριγμα, ως προστάτης, ως εκείνος που δεν λυγίζει, δεν φοβάται, δεν δείχνει αδυναμία. Ένας άνθρωπος που καλείται να γίνει ιδέα. Και βέβαια όποτε κάποιος άνθρωπος προσπαθεί να γίνει ιδέα, κάτι αληθινό μέσα του συνθλίβεται. Η φιλοσοφία από την αρχαιότητα ακόμη μας προειδοποιεί, πως ό,τι δεν μεταβάλλεται, σπάει. Ό,τι δεν επιτρέπει ρωγμές, καταλήγει θραύσμα. Έτσι και η αυστηρή, μονολιθική εικόνα του άνδρα δημιούργησε μέσα στους ανθρώπους μια εσωτερική σιωπή. Μια σιωπή επικίνδυνη, που δεν εκφράζει ούτε πόνο, ούτε ανάγκη, ούτε φόβο, ούτε τρυφερότητα.

Η σημερινή ημέρα, λοιπόν, αν έχει κάποια αξία, ίσως δεν είναι να γιορτάσει. Ίσως είναι να υπενθυμίσει ότι ο άνδρας, όπως και κάθε άνθρωπος, είναι ένα ον εύθραυστο και ταυτόχρονα δυνατό, ικανό και ταυτόχρονα απορημένο, γεμάτο αντιφάσεις, επιθυμίες και ανησυχίες. Ένα ον που διαρκώς γίνεται, δεν είναι ποτέ ολοκληρωμένο. Αυτό διδάσκει η υπαρξιακή φιλοσοφία, ότι είμαστε έργα σε εξέλιξη και όχι τελειωμένα αγάλματα.

Δεν χρειάζεται, λοιπόν, μια ημέρα για να υψώσει μνημεία. Χρειάζεται μια ευκαιρία για να κατανοήσουμε πώς λειτουργούν οι προσδοκίες μας, οι φόβοι μας, οι κοινωνικές μας αφηγήσεις. Αν υπάρχει κάτι ουσιαστικό σήμερα, είναι να αναγνωρίσουμε πως το να είσαι άνδρας δεν είναι μια στατική κατάσταση αλλά μια συνεχής διαπραγμάτευση με τον εαυτό σου και με τον κόσμο. Να είσαι άνδρας, ή να είσαι άνθρωπος, σημαίνει να μαθαίνεις να ζεις με τις αντιφάσεις σου χωρίς να επιτρέπεις στις ετικέτες να σε αποκρυσταλλώνουν.

Σήμερα, ο άνδρας καλείται να απομακρυνθεί από την επιταγή του πρέπει και να αγκαλιάσει την αλήθεια του είμαι. Να αποδεχτεί ότι η δύναμη δεν βρίσκεται στην αδιαφάνεια, αλλά στη διαφάνεια. Ότι το κουράγιο δεν είναι η απουσία φόβου αλλά η αναγνώρισή του. Ότι η ακεραιότητα δεν μετριέται με την επιβολή, αλλά με την αυθεντική παρουσία.

Και ίσως εκεί βρίσκεται το ουσιαστικότερο φιλοσοφικό μήνυμα αυτής της ημέρας. Ότι η κατανόηση του εαυτού και των άλλων δεν χρειάζεται ξεχωριστές ημερομηνίες, αλλά χρειάζεται μια σταθερή διάθεση διάλογου και αυτοπαρατήρησης. Ο άνδρας του σήμερα, όπως κάθε άνθρωπος, δεν χρειάζεται θεραπεία από την ταυτότητά του, αλλά χώρο για να την εκφράσει με τρόπους που σέβονται και τον ίδιο και τους γύρω του. Χρειάζεται την ελευθερία να είναι πολυδιάστατος, ευαίσθητος, αποφασιστικός, τρυφερός, στοχαστικός, ανοιχτός. Όλα όσα κάποτε περιγράφονταν ως αντιθετικές ιδιότητες.

Ίσως, τελικά, να μην πιστεύω σε παγκόσμιες ημέρες γιατί τις βρίσκω υπερβολικά περιοριστικές. Μια μόνο ημέρα ποτέ δεν φτάνει για να χωρέσει όλη την πολυπλοκότητα ενός θέματος, πολύ περισσότερο τις σκέψεις που εξελίσσονται και διαμορφώνονται. Όμως, αν μια ημερομηνία μπορεί να γίνει αφορμή για ουσιαστική σκέψη, τότε δεν είναι εντελώς άχρηστη. Δεν μας δείχνει κάτι που ξεχνάμε, μας θυμίζει να μην ξεχάσουμε να παρατηρούμε. Να παρατηρούμε τους άλλους και, κυρίως, τον εαυτό μας.

Κι αν σήμερα η σκέψη αυτή στρέφεται προς τους άνδρες, ας είναι μια αφορμή να δούμε όχι την κατηγορία αλλά το άτομο. Όχι τον ρόλο αλλά το πρόσωπο. Όχι το φύλο αλλά την ανθρώπινη διαδρομή που το συνοδεύει. Γιατί στο τέλος, ο στοχασμός οδηγεί στο ότι πέρα από τις ημέρες και τις ταμπέλες, υπάρχει μονάχα ο άνθρωπος. Κι αυτό, από μόνο του, αρκεί για να αξίζει να σταθούμε και να σκεφτούμε σήμερα και κάθε μέρα.

Γιάννης Βαθυάς