Υπάρχουν ορισμένες στιγμές που, όσο κι αν περνούν τα χρόνια, παραμένουν χαραγμένες βαθιά μέσα μας. Όχι τόσο για τα εξωτερικά τους γεγονότα, όσο για το φορτίο ψυχής που κουβαλούν. Έτσι ήταν και η αποψινή βραδιά στη Μεσσαριά της Άνδρου. Η γιορτή του Ταξιάρχη έχει για μένα μια ιδιαίτερη σημασία προσωπική, εσωτερική, οικογενειακή. Είναι μια μέρα που τη συνδέω με δικά μου πρόσωπα, ζώντα και τεθνεώτα. Με μνήμες που άλλοτε πονάνε κι άλλοτε γλυκαίνουν την καρδιά. Κάθε φορά που ανάβω ένα κερί, νιώθω πως οι ψυχές όλων όσοι αγάπησα στέκονται πλάι μου, σε μια αόρατη αλλά ουσιαστική παρουσία που δίνει βάρος και νόημα.
Ο εσπερινός που τελέστηκε χθες βράδυ στον ιστορικό ναό του Ταξιάρχη ήταν πραγματικά ξεχωριστός. Η εκκλησία, στολίδι της Μεσσαριάς, στέκει εδώ και αιώνες σαν φρουρός πίστης και παράδοσης, με τα λιτά αλλά επιβλητικά αρχιτεκτονικά της στοιχεία να θυμίζουν εποχές που η Άνδρος άνθιζε πνευματικά και κοινωνικά. Ο ναός έχει αποτελέσει σημείο αναφοράς για ολόκληρο το νησί. Η πέτρα του, δουλεμένη με επιμέλεια από τα χέρια των μαστόρων, κρατά ακόμα τη ζεστασιά της ανθρώπινης παρουσίας, ενώ τα καντήλια, με το ρυθμικό τους τρεμόπαιγμα, δημιουργούν μια ατμόσφαιρα κατανυκτική, σχεδόν μεταφυσική.
Η ακολουθία κύλησε με συγκίνηση και μεγαλοπρέπεια. Η φωνή των ιερέων αντήχησε καθαρή και σταθερή, γεμάτη ευλάβεια, ενώ οι ψάλτες, με το γνώριμο νησιώτικο ήθος, στόλισαν τις ψαλμωδίες με γλυκύτητα και μέτρο. Στιγμές-στιγμές, ο ήχος των ψαλμών έμοιαζε να ανακατεύεται με τον νυχτερινό αέρα που ερχόταν απ’ τα γύρω στενά, κουβαλώντας τα αρώματα του φθινοπώρου. Οι πιστοί, άνθρωποι κάθε ηλικίας, στάθηκαν με σεβασμό και συγκέντρωση και ήταν φανερό πως για όλους η γιορτή αυτή δεν ήταν απλώς μια τυπική εκκλησιαστική τελετή, αλλά μια πράξη μνήμης, τιμής και πίστης.
Κι εκεί, μέσα στο πλήθος, διέκρινες το μεγαλείο των ανθρώπων της Μεσσαριάς. Ανθρώπους απλούς, εργατικούς, ανθρώπους με βαθιές ρίζες και καθαρή καρδιά. Κάθε βλέμμα έκρυβε ευγένεια και σεβασμό, κάθε χειραψία είχε την ξεχωριστή ζεστασιά της. Είναι εκείνοι που κρατούν ζωντανό τον τόπο τους με τη συμμετοχή, τη δοτικότητα και την αγάπη τους για ό,τι αξίζει να διασωθεί. Σ’ αυτούς τους ανθρώπους οφείλεται η συνέχεια, διότι χωρίς αυτούς, καμία παράδοση, κανένας εσπερινός, καμιά γιορτή δεν θα είχε ψυχή.
Μετά τον εσπερινό, η βραδιά συνεχίστηκε με μια εκδήλωση που ετοίμασε με ξεχωριστή φροντίδα ο τοπικός πολιτιστικός σύλλογος και το νεοκλεγέν διοικητικό συμβούλιο, στον επιβλητικό χώρο του Παρθεναγωγείου Μεσσαριάς. Το κτίριο αυτό, μοναδικό δείγμα εκπαιδευτικής αρχιτεκτονικής, δεσπόζει στο κέντρο του χωριού, υπενθυμίζοντας σε όλους τη μακραίωνη παράδοση της Άνδρου στην παιδεία και στον πολιτισμό. Χτίστηκε την εποχή που η Μεσσαριά γνώριζε ακμή χάρη στην οικονομική δραστηριότητα και την πνευματική άνθηση του νησιού. Για δεκαετίες φιλοξένησε γενιές παιδιών που έμαθαν γράμματα εκεί.
Το Παρθεναγωγείο φροντισμένο, ήταν απόψε λουσμένο στο φως που τόνιζε τις πέτρινες όψεις και τα ψηλά παράθυρα. Ο σύλλογος είχε οργανώσει μια βραδιά πραγματικά ξεχωριστή. Υπήρχαν, παραδοσιακά κεράσματα, αλλά και λόγια συγκίνησης από ανθρώπους που παλεύουν καθημερινά για να κρατήσουν ζωντανό το πολιτιστικό αποτύπωμα του τόπου.
Κι εδώ, πάλι, ξεχώριζαν οι άνθρωποι. Οι γυναίκες που ετοίμασαν με μεράκι τα γλυκά και τα φαγητά, όλοι οι άνθρωποι που ανέλαβαν την οργάνωση. Ο καθένας είχε συμβάλει με τον τρόπο του, άλλος με εργασία, άλλος με λόγο, άλλος απλώς με την παρουσία του. Ήταν συγκινητικό να βλέπεις το χωριό να λειτουργεί σαν μια οικογένεια, όλοι για όλους, με μια ανιδιοτέλεια που μοιάζει σπάνια στις μέρες μας.
Κι όταν η εκδήλωση τελείωσε, η βραδιά δεν έσβησε εκεί. Μια παρέα συνέχισε στο φιλόξενο σπίτι φίλου, κατοίκου της Μεσσαριάς, όπου το πρωταρχικό στοιχείο υπήρξε η ίδια ζεστασιά. Οι πόρτες ήταν ανοιχτές, τα ποτήρια γέμιζαν ξανά και ξανά, και οι κουβέντες πλέκονταν γύρω από αναμνήσεις, σχέδια, παλιές ιστορίες του χωριού. Ήταν η Άνδρος της φιλοξενίας και της συντροφικότητας, αυτή που ξέρει να τιμά τον ξένο σαν δικό της άνθρωπο. Το ρολόι είχε περάσει προ πολλού τα μεσάνυχτα, όμως κανείς δεν ήθελε να φύγει. Έξω, η νύχτα της Μεσσαριάς ήταν ήσυχη, φωτισμένη από το φεγγάρι που καθρεφτιζόταν στα πλακόστρωτα. Μέσα, το σπίτι ζούσε ακόμη γεμάτο φωνές, γέλια και τη σπάνια εκείνη αίσθηση ότι ανήκεις κάπου.
Φεύγοντας αργά, με την καρδιά γεμάτη, σκεφτόμουν πόσο σπάνιο είναι να βιώνει κανείς τέτοιες στιγμές. Η γιορτή του Ταξιάρχη δεν είναι απλώς ένα θρησκευτικό γεγονός. Είναι ένας ζωντανός δεσμός που ενώνει γενιές, ένα κοινό βίωμα που φέρνει κοντά τους ανθρώπους του τόπου, τους νέους και τους παλιούς, τους παρόντες και τους απόντες. Είναι ένας τρόπος να θυμόμαστε ποιοι είμαστε, από πού ερχόμαστε, και ποιοι άνθρωποι μας έπλασαν με την αγάπη τους, ακόμη κι αν σήμερα δεν βρίσκονται πια κοντά μας.
Η Μεσσαριά, με την απλότητά της, με τα πέτρινα σοκάκια και τις ανθισμένες αυλές, έγινε απόψε ο καθρέφτης αυτής της μνήμης. Και καθώς τα βήματα αντηχούσαν στο ήσυχο χωριό, μέσα μου γεννήθηκε μια σιωπηλή ευχή. Να συνεχίζουμε να τιμούμε τις ρίζες μας, να γιορτάζουμε τη ζωή, την πίστη και πάνω απ’ όλα τους ανθρώπους μας, εκείνους που με την παρουσία και τη δράση τους κρατούν την ψυχή της Άνδρου ζωντανή.
Γιάννης Βαθυάς