Παρότι πήγαινα εκεί πρώτη φορά, δεν χρειάστηκε να χρησιμοποιήσω τον χάρτη. Με οδήγησαν οι μυρωδιές. Από μακριά ακόμη, ο αέρας μύριζε φθινόπωρο, γη, κι ένιωθα πως κάπου εκεί, ανάμεσα στα χωράφια και στα πέτρινα καλντερίμια, κάτι όμορφο συνέβαινε. Είναι μια από εκείνες τις Κυριακές που μοιάζουν να έχουν φτιαχτεί μόνο από φως. Ο ήλιος, ήπιος και γενναιόδωρος από νωρίς το πρωί φώτιζε και ζέσταινε τη μέρα, το Νειμποριό, το Παραπόρτι, όλο το νησί. Απλωνόταν πάνω στους λόφους της Άνδρου και χάιδευε τις ελιές, ενώ στη Φάρμα Βελανιδιά, στα Φάλλικα, η φθινοπωρινή μέρα φορούσε τα γιορτινά της.
Εκεί, μέσα σ’ ένα τοπίο πλημμυρισμένο από χρώματα κι αρώματα, ο Σύλλογος Γυναικών Άνδρου, με την αιγίδα του Δήμου, έστηνε μια γιορτή όχι μόνο για τη γεύση, αλλά για τη μνήμη και την ψυχή του τόπου. Ήταν η δεύτερη δράση του Υβριδικού Φεστιβάλ Γαστρονομίας «Μικρά Αγγλία», που ταξίδεψε από το αρχοντικό Βροντήση στην καρδιά της ανδριώτικης υπαίθρου. Κι αυτό το ταξίδι δεν ήταν απλώς από το αστικό στο αγροτικό τοπίο, αλλά από τη νοσταλγία στην αναγέννηση.
Η εικόνα θα μπορούσε να είναι σκηνή από μια παλιά ασπρόμαυρη φωτογραφία, σαν αυτές που φυλάμε στα σεντούκια μαζί με τα λευκά κεντήματα των γιαγιάδων. Στη Φάρμα Βελανιδιά οι γυναίκες του συλλόγου είχαν στρώσει το τραπέζι κάτω από τη βελανιδιά, είχαν ανάψει τις φωτιές και ετοίμαζαν το χοιρινό κυδωνάτο, τις σαλάτες και βέβαια μια απίθανη φουρτάλια με αυγά και πατάτες της φάρμας. Οι μυρωδιές μπλέκονταν με τις αφηγήσεις για τα χοιροσφάγια, με την πληροφορία ότι παλιά δεν περίμεναν το καρναβάλι για να μασκαρευτούν αλλά το έκαναν εκείνη τη μέρα. Τα υπέροχα τοπικά κρασιά συνόδευσαν ιδανικά το γεύμα, ενώ η μουσταλευριά, η παστελαριά και ο χαλβάς το συμπλήρωσαν. Κάθε συζήτηση γύρω από το τραπέζι ήταν κι ένα μικρό ταξίδι πίσω στον χρόνο.
Η γιορτή αυτή δεν ήταν απλώς ένα γαστρονομικό γεγονός, αλλά μια τελετή συνέχειας. Ένα κάλεσμα να θυμηθούμε ποιοι είμαστε μέσα από αυτά που τρώμε, μαγειρεύουμε και μοιραζόμαστε. Στις γυναίκες του Συλλόγου η παράδοση δεν είναι στολισμένη βιτρίνα, αλλά καθημερινή πράξη, που μυρίζει αγάπη. Με μεράκι και υπομονή αναβιώνουν συνταγές των γιαγιάδων, διδάσκουν τις νεότερες γενιές τα μυστικά των τοπικών εδεσμάτων και αποδεικνύουν πως η γαστρονομία μπορεί να γίνει όχημα πολιτισμού, κοινωνικότητας και βιώσιμης ανάπτυξης.
Το φεστιβάλ όμως δεν έμεινε μόνο εκεί. Με τη βοήθεια του δικτύου Andros Cultural Paths, η εκδήλωση μεταδόθηκε διαδικτυακά, και στα αγγλικά, δίνοντας τη δυνατότητα και σε όσους βρίσκονται μακριά να συμμετάσχουν ψηφιακά, να ακούσουν τις ιστορίες, να δουν τις διαδικασίες και να νιώσουν για λίγο το φως της Άνδρου. Η παράδοση συναντούσε τη σύγχρονη τεχνολογία χωρίς να χάνει τίποτα από την αυθεντικότητά της. Από την αστική αύρα του αρχοντικού Βροντήση, το φεστιβάλ πέρασε στην αγροτική καρδιά του νησιού, δείχνοντας πως η Άνδρος είναι ένας τόπος όπου το παλιό και το νέο συνυπάρχουν δημιουργικά.
Το τοπίο γύρω από το κτήμα ήταν μαγικό. Ηλιόλουστο, γεμάτο φως που έπαιζε με τα φύλλα των δέντρων και τις πέτρες των ξερολιθιών. Η Φάρμα Βελανιδιά αποδείχθηκε ένα φιλόξενο και καλαίσθητο φυσικό σαλόνι, φτιαγμένο με σεβασμό στη φύση και την παράδοση. Ένας τόπος όπου νιώθεις πως η Άνδρος δεν είναι απλώς νησί, αλλά τρόπος ζωής, μια στάση απέναντι στον χρόνο και στην ομορφιά του απλού.
Καθώς η μέρα προχωρούσε, ξένοι κι Ανδριώτες, μικροί και μεγάλοι, όλοι ένιωθαν εκείνη τη σπάνια χαρά της συμμετοχής, της κοινότητας, αυτής της αίσθησης πως ανήκεις κάπου που έχει ρίζες και φτερά μαζί. Οι γυναίκες του συλλόγου, με τη σεμνή τους δύναμη, έδειξαν για άλλη μια φορά πως η παράδοση δεν είναι βάρος, αλλά φως που δείχνει τον δρόμο.
Κι όλοι συμφώνησαν σιωπηλά. Γιατί εκεί, μέσα στο φως της Κυριακής, η φλόγα αυτή έκαιγε δυνατά, στα βλέμματα, στις κουβέντες, στα πιάτα που μοιράζονταν με αγάπη.
Η Κυριακή στα Φάλλικα δεν ήταν απλά μια εκδήλωση. Ήταν μια υπενθύμιση πως η Άνδρος συνεχίζει να ανασαίνει με ρυθμό καρδιάς, χάρη στους ανθρώπους της. Σ’ εκείνες τις γυναίκες που ξέρουν να ζυμώνουν ιστορίες μαζί με το ψωμί, να ανάβουν φλόγες αντί για φωτιές και να κάνουν κάθε γεύση, κάθε στιγμή, μια μικρή πράξη αγάπης για τον τόπο τους.
Η συνέχεια στην Άρνη, στις 7 Δεκεμβρίου.
Γιάννης Βαθυάς