Βρέχει καλά στην Άνδρο. Μετά από μήνες ανομβρίας, ο ουρανός άνοιξε και το νησί ανασαίνει. Οι σταγόνες πέφτουν δυνατά στους αγρούς που περίμεναν καρτερικά. Για τους κατοίκους, η βροχή δεν είναι πια συνηθισμένο φαινόμενο, είναι είδηση. Είναι μια μικρή νίκη απέναντι στην αγωνία της λειψυδρίας, που τα τελευταία χρόνια μετατράπηκε σε καθημερινό φόβο. Το νερό, που άλλοτε έτρεχε άφθονο από τις πηγές, σήμερα μοιάζει με πολυτέλεια. Η Άνδρος, όπως και μεγάλο μέρος της Μεσογείου, ζει τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Η φύση δείχνει τα όριά της και ζητά από εμάς να μάθουμε ξανά να τη σεβόμαστε.
Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, ο άνθρωπος έχτισε τον πολιτισμό του γύρω από το νερό. Οι πρώτοι λαοί της Μεσοποταμίας άνθισαν χάρη στον Τίγρη και τον Ευφράτη, ο Νείλος έκανε την Αίγυπτο εύφορη, ενώ στην Ελλάδα το Ευπαλίνειο Όρυγμα στη Σάμο, οι δεξαμενές της Κνωσού και τα υδραγωγεία της Αττικής μαρτυρούν ότι ο σεβασμός στο νερό υπήρξε θεμέλιο ανάπτυξης. Το νερό ήταν πάντα ευλογία και ευθύνη. Και κάθε φορά που οι κοινωνίες το αγνόησαν, οδηγήθηκαν στην παρακμή.
Στον 21ο αιώνα, η λειψυδρία είναι παγκόσμιο φαινόμενο. Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, σχεδόν οι μισοί από τους οκτώ δισεκατομμύρια κατοίκους της Γης βιώνουν έλλειψη νερού. Ένα στα τέσσερα άτομα δεν έχει πρόσβαση σε ασφαλές πόσιμο νερό, ενώ κάθε χρόνο περισσότεροι από 1,5 εκατομμύριο άνθρωποι πεθαίνουν από ασθένειες που σχετίζονται με τη ρύπανση ή τη στέρηση νερού. Από την Καλιφόρνια μέχρι την Ινδία και από τη Σαχάρα μέχρι τη Μεσόγειο, η δίψα του πλανήτη μεγαλώνει.
Η Ελλάδα βρίσκεται ανάμεσα στις χώρες με υψηλό κίνδυνο λειψυδρίας, στην 19η θέση παγκοσμίως. Οι ταμιευτήρες μειώνονται, οι απώλειες στα δίκτυα ύδρευσης ξεπερνούν το 50%, και τα υπόγεια ύδατα εξαντλούνται. Η Κρήτη, η Θεσσαλία, τα Δωδεκάνησα και οι Κυκλάδες αντιμετωπίζουν πια το νερό ως ζήτημα ασφάλειας, όχι μόνο ευημερίας.
Η Άνδρος δεν αποτελεί εξαίρεση. Το καλοκαίρι, με την αύξηση του πληθυσμού και του τουρισμού, η ζήτηση νερού εκτινάσσεται. Οι πηγές στερεύουν, οι γεωτρήσεις πιέζονται, και ο Δήμος καλείται να ισορροπήσει ανάμεσα στις ανάγκες και στις δυνατότητες του νησιού. Η Δημοτική Αρχή, με αίσθημα ευθύνης, προχωρά σε ουσιαστικά βήματα. Δρομολογούνται σύγχρονες μονάδες αφαλάτωσης, που παράγουν εκατοντάδες κυβικά μέτρα νερού ημερησίως.
Η προσπάθεια ενισχύθηκε φέτος με τις ενέργειες της Δημοτικής Αρχής. Σε πρόσφατη επίσκεψη στο Υπουργείο Ναυτιλίας, ο Δήμαρχος Άνδρου, Θεοδόσης Σουσούδης, συζήτησε διεξοδικά το θέμα της λειψυδρίας. Ο Δήμαρχος εξέφρασε τις ευχαριστίες του για την άμεση υποστήριξη του Υπουργείου, που στάθηκε καθοριστική το καλοκαίρι με τις λύσεις υδροδότησης, και υπογράμμισε την ανάγκη προμήθειας τεσσάρων νέων αφαλατωτών ώστε η Άνδρος να είναι έτοιμη για τυχόν παρατεταμένη ξηρασία.
Ωστόσο, το πιο σημαντικό βήμα δεν είναι τεχνικό, αλλά επιστημονικό και στρατηγικό. Τις τελευταίες ημέρες, ξεκίνησε στην Άνδρο η εκπόνηση της μελέτης διαχείρισης του υδροφόρου ορίζοντα από το Ελληνικό Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΕΑΓΜΕ). Ο Καθηγητής Υδρογεωλογίας κ. Παναγιώτης Σαμπατακάκης και ο γεωπόνος κ. Δημήτρης Κοιλάκος βρέθηκαν στο νησί, πραγματοποιώντας δειγματοληψίες, μετρήσεις και καταγραφές. Πρόκειται για την πρώτη ολοκληρωμένη υδρογεωλογική μελέτη που γίνεται στην Άνδρο, με στόχο να προσδιοριστούν με ακρίβεια οι υπόγειοι υδροφορείς, οι περιοχές αναπλήρωσης και τα όρια βιώσιμης άντλησης.
Η μελέτη αυτή δεν είναι απλώς επιστημονικό έργο, αλλά εργαλείο πολιτικής και ευθύνης. Θα επιτρέψει στον Δήμο να χαράξει μια μακροπρόθεσμη στρατηγική για το νερό, να προστατεύσει τους φυσικούς πόρους και να σχεδιάσει υποδομές με γνώση και σεβασμό στο περιβάλλον. Είναι το πρώτο βήμα για μια ολοκληρωμένη, βιώσιμη υδατική πολιτική που δεν θα βασίζεται μόνο στην τύχη ή στις καιρικές μεταβολές.
Όμως, όσο σημαντικά κι αν είναι τα έργα και οι πολιτικές, η μάχη για το νερό δεν κερδίζεται μόνο στα υπουργεία και στα εργαστήρια. Κερδίζεται και στα σπίτια μας, στις καθημερινές μας συνήθειες. Η ατομική ευθύνη είναι κρίσιμος παράγοντας. Κάθε σταγόνα που σπαταλιέται είναι απώλεια για όλους. Οι μικρές πράξεις, να κλείνουμε τη βρύση, να ελέγχουμε τις διαρροές, να ποτίζουμε με φειδώ, να σεβόμαστε το νερό στο νοικοκυριό και στο χωράφι, συνθέτουν τη μεγάλη εικόνα της αειφορίας.
Η ευθύνη για το νερό δεν είναι αφηρημένη έννοια αλλά καθημερινή στάση ζωής. Δεν μπορεί να υπάρξει δημόσιο καλό χωρίς προσωπική συμμετοχή. Ο πολίτης που εξοικονομεί νερό συμβάλλει όσο και η δημοτική αρχή που επενδύει σε λύσεις. Το μέλλον της Άνδρου, κάθε τόπου, του πλανήτη εξαρτάται από τη συνείδηση του καθενός μας.
Η βροχή που πέφτει σήμερα πάνω στο νησί δεν είναι απλώς είδηση. Είναι μήνυμα ότι η φύση εξακολουθεί να μας προσφέρει, αλλά απαιτεί σεβασμό και προνοητικότητα. Από τα αρχαία υδραγωγεία ως τις σύγχρονες μονάδες αφαλάτωσης, από τις πηγές ως τα σχέδια του ΕΑΓΜΕ, η Άνδρος γράφει τη δική της υδάτινη ιστορία.
Η αγωνία της γης πριν από τη βροχή παραμένει, αλλά σήμερα συνοδεύεται από κάτι νέο, τη βεβαιότητα ότι το νησί σχεδιάζει, επενδύει και δρα με γνώση, επιστήμη και συλλογική ευθύνη. Κι αν κάθε βροχή είναι ευλογία, κάθε συνειδητή πράξη εξοικονόμησης είναι υπόσχεση. Και έτσι μόνο το ουράνιο τόξο θα παραμείνει για πάντα πολύχρωμο.
Γιατί, στο τέλος, το νερό δεν μας ανήκει, το δανειζόμαστε από το μέλλον.
Γιάννης Βαθυάς