Σε κάθε κοινωνία, η συνοχή και η πρόοδος δεν στηρίζονται μόνο στην οικονομία ή στην τεχνολογική ανάπτυξη, αλλά πρωτίστως σε αξίες που δίνουν περιεχόμενο και κατεύθυνση στη συλλογική μας ζωή. Στον ιδιωτικό και στον δημόσιο βίο, το ήθος, η ποιότητα και η αξιοπρέπεια δεν είναι πολυτέλειες, είναι προϋποθέσεις. Ωστόσο, στη σημερινή πραγματικότητα φαίνεται να δοκιμάζονται περισσότερο από ποτέ. Κι αν στον ιδιωτικό χώρο ο καθένας καλείται να τα καλλιεργεί για τον εαυτό του, στον δημόσιο βίο οι αξίες αυτές κρίνονται καθημερινά.
Το ήθος είναι η βάση της εμπιστοσύνης. Χωρίς αυτό, ούτε ο λόγος έχει αξία ούτε οι πράξεις κύρος. Στον ιδιωτικό βίο, εκφράζεται με την ακεραιότητα και τη συνέπεια. Στον δημόσιο, όμως, είναι το θεμέλιο πάνω στο οποίο θα έπρεπε να χτίζεται κάθε πολιτική πρακτική. Δυστυχώς, η εμπειρία μας δείχνει συχνά το αντίθετο. Πομφόλυγες χωρίς αντίκρισμα, υποσχέσεις χωρίς περιεχόμενο, θεσμοί που εργαλειοποιούνται για μικροπρεπή οφέλη. Όταν το ήθος υποχωρεί μπροστά στον καιροσκοπισμό, τότε όλη η κοινωνική ζωή αλλά και η πολιτική μετατρέπεται σε θέαμα, σε μια διαρκή παράσταση χωρίς ουσία. Και η κοινωνία, βλέποντας αυτήν την παρακμή, χάνει την πίστη της όχι μόνο στους θεσμούς, αλλά και στον ίδιο τον δημόσιο λόγο.
Η ποιότητα δεν είναι πολυτέλεια για λίγους, αλλά προϋπόθεση για πρόοδο. Στον ιδιωτικό βίο, τη συναντούμε στην καλλιέργεια, στη σοβαρότητα, στον σεβασμό προς τον άλλον. Στον δημόσιο βίο, όμως, είναι αυτή που ξεχωρίζει τον υπεύθυνο λόγο από το κενό σύνθημα, την ουσιαστική μεταρρύθμιση από την πρόχειρη και ανούσια αντιμετώπιση των πραγμάτων. Δυστυχώς, ζούμε σε μια πραγματικότητα όπου η εικόνα προηγείται της ουσίας. Οι πολιτικές παρουσιάζονται με επικοινωνιακή λάμψη, αλλά συχνά στερούνται βάθους και συνέπειας. Ο διάλογος εκφυλίζεται σε ανταλλαγή εντυπώσεων, ενώ η ποιότητα των θεσμών υποχωρεί μπροστά σε μια λογική διαχείρισης αυτής της εικόνας, χωρίς καμιά ουσία. Η δική μας απαίτηση, πρώτα έναντι του εαυτού μας, πρέπει να είναι αταλάντευτα υπέρ της ποιότητας, διότι μια κοινωνία που παύει να απαιτεί ποιότητα, σύντομα εγκλωβίζεται στη μετριότητα.
Η αξιοπρέπεια είναι η αξία που δίνει στον άνθρωπο τη δύναμη να στέκεται όρθιος, ακόμη και στις δυσκολίες. Στον ιδιωτικό βίο, σημαίνει να μην προδίδουμε τον εαυτό μας για μικρά, πρόσκαιρα και, το πιθανότερο, στο τέλος αδιάφορα οφέλη. Στον δημόσιο, είναι η βάση για τη σχέση εμπιστοσύνης ανάμεσα στον πολίτη σε σχέση με τους συμπολίτες του αλλά και την πολιτεία. Όταν όμως οι πολίτες βλέπουν την προσπάθειά τους να απαξιώνεται, όταν οι θεσμοί δεν σέβονται την αξία τους, όταν η πολιτική λειτουργεί περισσότερο ως μηχανισμός παρά ως υπηρεσία προς το κοινό καλό, τότε η αξιοπρέπεια τραυματίζεται βαθιά. Κι αυτή είναι η πιο επικίνδυνη απώλεια. Διότι χωρίς αξιοπρέπεια, η κοινωνία οδηγείται σε κυνισμό, αποστασιοποίηση και τελικά αδράνεια.
Το ήθος, η ποιότητα και η αξιοπρέπεια δεν είναι αφηρημένα ιδανικά, αλλά συγκεκριμένες απαιτήσεις που οφείλουμε να έχουμε τόσο από τον εαυτό μας όσο και από όσους μας εκπροσωπούν. Μια κοινωνία μπορεί να συγχωρέσει λάθη και παραλείψεις. Αυτό που δεν μπορεί να ανεχθεί είναι η έλλειψη ήθους, η απουσία ποιότητας και η περιφρόνηση της αξιοπρέπειας.
Αν θέλουμε η ίδια μας η ζωή αλλά και η δημόσια να ξαναβρεί το νόημά της, οφείλουμε να απαιτήσουμε αυτές τις αξίες ως αδιαπραγμάτευτες. Γιατί διαφορετικά, ο ιδιωτικός μας βίος θα βυθίζεται στη μοναχικότητα και ο δημόσιος θα παραμένει μια σκηνή θεάτρου, όπου παίζεται διαρκώς η ίδια φθαρμένη παράσταση, χωρίς θεατές και χωρίς αντίκρισμα για το κοινό μέλλον.
Γιάννης Βαθυάς