Έγραψα πρόσφατα ότι ο αθλητισμός είναι ίσως το πιο καθαρό σχολείο της ζωής. Κανείς δεν κερδίζει μόνος του. Στο ποδόσφαιρο, στο μπάσκετ και σε άλλα αθλήματα η επιτυχία δεν είναι αποτέλεσμα μόνο του ταλέντου ή της ατομικής δύναμης, αλλά της συνεργασίας, της πειθαρχίας και της κοινής προσπάθειας. Αυτό που ισχύει στα γήπεδα ισχύει και στη ζωή.
Οι ισχυρές ομάδες είναι αυτές που δημιουργούν δεμένες οικογένειες, αποτελεσματικούς οργανισμούς, δίκαιες κοινωνίες και πολιτικές ηγεσίες που αφήνουν έργο. Η ομάδα είναι πάντα κάτι παραπάνω από το άθροισμα των μελών της. Είναι ένας ζωντανός οργανισμός που αναπνέει, σκέφτεται και εξελίσσεται. Η δύναμή της βρίσκεται στην αλληλεπίδραση. Όταν οι άνθρωποι συνεργάζονται, όταν ακούν ο ένας τον άλλον και μοιράζονται ένα κοινό όραμα, τότε η ομάδα μπορεί να ξεπεράσει τα όρια κάθε ατόμου ξεχωριστά. Και είναι ο μόνος τρόπος να αναδειχθούν και τα άτομα. Αυτό είναι το μυστικό κάθε μεγάλης επιτυχίας, η ενότητα.
Σε αυτήν την πορεία ο ρόλος του ηγέτη είναι καθοριστικός. Ο προβληματισμός για την απουσία ηγετών, παγκοσμίως, είναι έντονος. Και τούτο αφορά, κυρίως, τη δημόσια σφαίρα και όχι το χώρο των επιχειρήσεων, ο οποίος γεννά διαρκώς σπουδαίους ανθρώπους. Γιατί οι ίδιοι αυτοί δεν απορροφούνται στον δημόσιο χώρο; Είναι θέμα αμοιβών, προοπτικών, ισχύος. Κατά τη γνώμη μου τίποτα από όλα αυτά. Είναι μια ισχυρή αντικολλητική ουσία που τους κρατά μακριά.
Ηγέτης δεν είναι κατ’ ανάγκην ο πιο ικανός ή ο πιο δυνατός. Δεν είναι εκείνος που ξέρει τα πάντα ή που δεν κάνει λάθη. Είναι αυτός που μπορεί να εμπνεύσει, να καθοδηγήσει, να ενώσει. Είναι αυτός που δίνει στην ομάδα σκοπό και κατεύθυνση. Όπως ο προπονητής μιας αθλητικής ομάδας δεν παίζει μέσα στο γήπεδο αλλά δημιουργεί στρατηγική, κλίμα και αυτοπεποίθηση, έτσι και κάθε ηγέτης έχει ως αποστολή να κάνει τους ανθρώπους γύρω του να πιστέψουν στις δυνατότητές τους και στη δύναμη της συνεργασίας.
Στην οικογένεια, ηγεσία σημαίνει παράδειγμα, φροντίδα και αγάπη. Ο γονιός που ξέρει να εμπνέει σεβασμό, να καλλιεργεί εμπιστοσύνη και να δίνει χώρο στα παιδιά του να εκφραστούν, χτίζει μια οικογένεια που λειτουργεί ως δεμένη ομάδα, έτοιμη να αντιμετωπίσει δυσκολίες και να μοιραστεί χαρές. Στην εργασία, ηγεσία σημαίνει να ανακαλύπτεις το ταλέντο του καθενός, να το καλλιεργείς και να το εντάσσεις σε ένα σύνολο που λειτουργεί με συνοχή. Ο μάνατζερ που απλώς διαχειρίζεται είναι γραφειοκράτης. Ηγέτης είναι εκείνος που δεν ανταγωνίζεται την ομάδα του αλλά την ενδυναμώνει.
Στην πολιτική, η ανάγκη για ισχυρές ομάδες είναι ακόμη πιο κρίσιμη. Καμιά κοινωνία δεν μπορεί να προχωρήσει μπροστά αν οι ηγέτες της λειτουργούν απομονωμένα, υπηρετώντας μόνο τις προσωπικές τους φιλοδοξίες. Οι μεγάλοι πολιτικοί ηγέτες της ιστορίας ξεχώρισαν όχι επειδή είχαν όλες τις απαντήσεις, αλλά επειδή κατάφεραν να ενώσουν διαφορετικούς ανθρώπους γύρω από ένα κοινό όραμα. Ο Ουίνστον Τσόρτσιλ στην πιο σκοτεινή ώρα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου δεν υποσχέθηκε εύκολες λύσεις αλλά μίλησε με ειλικρίνεια για «αίμα, μόχθο, δάκρυα και ιδρώτα», και έδωσε θάρρος και ελπίδα σε έναν λαό που δοκιμαζόταν. Ο Νέλσον Μαντέλα, μετά από 27 χρόνια στη φυλακή, δεν βγήκε για να εκδικηθεί αλλά για να ενώσει. Έβαλε τη Νότια Αφρική σε μια νέα πορεία, χτίζοντας μια ταυτότητα βασισμένη στη συμφιλίωση. Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, χωρίς να έχει θεσμικό αξίωμα, ενέπνευσε εκατομμύρια ανθρώπους με τη δύναμη της πίστης σε ένα όνειρο δικαιοσύνης.
Κανείς τους δεν ήταν τέλειος, κανείς δεν έμεινε αλώβητος από κριτική. Όμως όλοι είχαν το κοινό γνώρισμα που λείπει σήμερα. Έβαζαν το εμείς πάνω από το εγώ. Είχαν την ικανότητα να δημιουργούν εμπιστοσύνη, να εμπνέουν ενότητα και να δείχνουν κατεύθυνση. Αυτός ακριβώς είναι ο ρόλος του ηγέτη. Να κάνει την ομάδα να πιστέψει ότι μπορεί να πετύχει περισσότερα από όσα ο καθένας μόνος του φαντάζεται.
Η δημιουργία μιας δυνατής ομάδας δεν είναι ποτέ εύκολη. Απαιτεί χρόνο, αφοσίωση και συνέπεια. Χρειάζεται ειλικρίνεια, σαφείς κανόνες και κοινούς στόχους. Χρειάζεται να αναγνωρίζεται η αξία κάθε μέλους, γιατί μόνο έτσι ο καθένας αισθάνεται ότι συμβάλλει ουσιαστικά. Και πάνω απ’ όλα χρειάζεται ηγέτες που δεν φοβούνται να βάλουν πρώτα την ομάδα και μετά τον εαυτό τους.
Η μεγάλη νίκη, λοιπόν, δεν είναι μόνο οι τίτλοι και τα μετάλλια, είτε σε ένα γήπεδο είτε σε μια επιχείρηση είτε σε μια κοινωνία. Η πραγματική νίκη είναι να μπορείς να πεις ότι έφτιαξες μια ομάδα που ενέπνευσε ανθρώπους, που τους έκανε καλύτερους, που τους έδωσε τη χαρά της συμμετοχής και τη δύναμη της ενότητας. Γιατί στο τέλος, όπως και στον αθλητισμό, αυτό που μένει δεν είναι μόνο το αποτέλεσμα.
Είναι οι σχέσεις που χτίστηκαν, η εμπιστοσύνη που καλλιεργήθηκε, οι αξίες που πέρασαν από γενιά σε γενιά. Αυτή είναι η κληρονομιά κάθε μεγάλης ηγεσίας και αυτή είναι η έλλειψη που σήμερα όλοι αισθανόμαστε πιο έντονα.
Γιάννης Βαθυάς